Người Huế vẫn thường bảo rằng: Canh với cá như mạ (mẹ) với con. Không chỉ bởi món cá thường được ưa chuộng trong mâm cơm của người Huế; mà dưới bàn tay tài hoa, tỉ mỉ trong từng công đoạn chế biến của các bà, các mẹ, bất cứ món ăn nào từ cá cũng trở nên ấm áp tình thân. Tôi vẫn còn nhớ như in cái dáng dấp quen thuộc của mụ tôi cặm cụi bên nồi cá bống kho trong mỗi bữa cơm chiều, lại nhớ nhất là món cá khoai mà mẹ tôi rất thích và hay nấu cho anh em chúng tôi ăn mỗi khi mùa đông đến – một món ăn đúng chất ngon, bổ, rẻ mà đậm đà hương vị xứ Huế những ngày gió lạnh.
Huế vào đông, gió thi nhau thổi, mưa liên tục trút xuống đất trời Thừa Thiên, người dân có thể cảm nhận được cái lạnh như cắt da cắt thịt vào mỗi sớm tinh mơ khi vừa ngủ dậy. Ấy thế mà các bà, các mẹ lại luôn là người dậy sớm nhất, luôn chu toàn mọi thứ trong gia đình từ bữa cơm cho đến nếp nhà. Với món canh cá khoai cũng vậy, nguyên liệu không lấy gì làm cầu kỳ nhưng dưới đôi bàn tay cần cù, chăm chỉ ấy, món canh cá khoai lại trở nên ngon lành khác lạ. Chỉ với đôi ba con cá, miếng thơm, quả cà chua, hành lá, ít me cùng gia vị là món canh cá khoai trong thoáng chốc đã được dọn lên mâm nóng hổi. Bởi các công đoạn chế biến của món ăn này không hề phức tạp hay cầu kỳ.
Húp miếng canh nóng vừa ngọt vừa thanh của cá, của thơm, lại có chút chua chua của me, vị mằn mặn của nước mắm truyền thống, rồi hít hà mùi thơm nhè nhẹ của tô canh; thế là khiến tôi xuýt xoa mãi không thôi. Không giống với những món cá khác, ăn phải vẻ thịt cá, nhai phải lừa xương cẩn thận kẻo mắc cổ; với món canh cá khoai thì khác, cứ thế nhai rồi nuốt, chẳng cần phải nhả xương. Thịt cá mềm, vừa bỏ vào cứ tưởng như có thể nuốt lốn, tan ngay trong miệng. Đặc biệt, món ăn dưới sự chế biến tỉ mỉ của mẹ chẳng hề có chút mùi tanh nào. Đinh ninh rằng vị ngon của món canh cá khoai không thể lẫn với bất cứ món canh nào khác…
Thời gian trôi, Huế bây chừ cũng đã chớm đông! Những cơn mưa xối xả lúc bất chợt, lúc dầm dề với người Huế nay đã quá quen thuộc. Rồi những trận bão, cơn lũ cứ thay nhau đến rồi quật tung cả lên, nhiều nhà cửa, hoa màu bị nước cuốn trôi chẳng còn gì. Những lúc ấy, tôi cảm thấy thương Huế đến lạ, thương người Huế quê tôi, thương nhất là mẹ, lại thương cả món canh cá khoai mẹ nấu. Ôi cái vị ngọt dịu mà nồng nàn mùi hương đặc trưng như là mẹ tôi – hiền hòa và bao dung biết bao!
Tên tác giả: Nguyễn Hữu Minh