Có lần Dượng tôi đi Huế về, có cho nhà tôi ít bưởi thanh trà làm quà. Lúc đó, tôi đã bị ấn tượng bởi hương thơm dịu ngọt của những tép thanh trà mọng nước. Sau này, khi đến Huế tôi càng ngỡ ngàng hơn, thật hiếm có loại quả nào như thanh trà vừa ăn được phần ruột bên trong vừa dùng được phần cùi và vỏ bên ngoài để chế biến ra nhiều món ngon, đặc biệt là các món chay đơn giản nhưng không kém phần thanh tao.
Đặc sản thanh trà Huế nằm trong top 50 trái cây nổi tiếng của Việt Nam, được trồng nhiều nơi trên địa bàn tỉnh Thừa Thiên Huế nhưng ngon nhất là thanh trà vùng Thủy Biều – nơi khởi nguồn của những vườn thanh trà tiến vua. Mùa thu hoạch thanh trà thường từ tháng 7 âm lịch, kéo dài khoảng 2 tháng và chỉ có một mùa duy nhất trong năm. Để mua đúng thanh trà Huế cần phải biết cách phân biệt vì có thể bạn sẽ bị nhầm với thanh trà Nam Bộ. Nếu thanh trà Nam Bộ quả nhỏ, màu cam hơi giống quả xoài thì thanh trà Huế lại là một loại bưởi, khi chín có màu vàng nắng.
Thanh trà Huế chứa nhiều vitamin và dưỡng chất, đặc biệt với hàm lượng vitamin C cao giúp tăng cường sức đề kháng, làm đẹp da. Theo đông y tất cả các bộ phận của quả thanh trà từ thịt, cùi, vỏ đều có tác dụng tốt cho sức khỏe. Vỏ thanh trà chứa nhiều tinh dầu, có vị cay, tính ấm được dùng để trị ho và cảm cúm. Thanh trà không chỉ là một loại trái cây mà qua bàn tay khéo léo của người phụ nữ Huế được chế biến ra nhiều món chay ngon như:
– Gỏi nấm thanh trà: Được làm từ những tép bưởi thanh trà trộn đều với một số loại nấm xào, thêm tàu hũ ky chiên vàng cùng các loại gia vị, rau thơm, lạc… tạo nên món gỏi nhiều màu sắc lẫn hương vị. Để hấp dẫn hơn, có thể tận dụng phần vỏ thanh trà cắt tỉa thành chiếc bát đựng gỏi đầy tinh tế và đẹp mắt.
– Bánh canh chay thanh trà: Cũng tương tự như những món bánh canh chay khác nhưng ở bước cuối cùng rắc thêm những tép bưởi thanh trà lên trên, khi ăn có vị chua ngọt, sần sật rất độc đáo và lạ miệng.
– Nem chua chay thanh trà: Được làm từ cùi thanh trà đã xử lý hết vị đắng, giã nhuyễn rồi cho thính gạo, nước củ dền vào trộn đều, thêm hạt tiêu, vài lát ớt đỏ rồi lấy lá chuối cuốn lại để lên men. Món này có đủ vị chua, cay, mặn, ngọt của nem chua nên ngon không kém gì nem mặn được làm từ thịt.
– Chè bưởi thanh trà: Được làm từ cùi thanh trà đã gọt sạch vỏ, sau đó ngâm trong nước muối loãng, vắt hết nước. Khi nấu kết hợp thêm với đậu xanh và nước cốt dừa tạo nên hương vị ngọt ngào, thanh mát.
– Mứt thanh trà: Vỏ thanh trà rửa sạch, thái thành sợi, măng luộc, sau đó ngâm cùng đường rồi rim khô là có ngay món mứt thơm ngon để nhâm nhi trong những ngày Tết.
Nếu bạn là người ăn chay hoặc yêu thích sự thanh đạm thì hãy thưởng thức những món chay được làm từ thanh trà nhé! Chỉ với một quả thanh trà bạn có thể chế biến ra được vô vàn món chay hấp dẫn. Dù được biến hóa thành món nào thì hương vị của thanh trà cũng khiến bạn phải xuýt xoa và lưu luyến. Nếu bạn thích khám phá nét đẹp văn hóa thì đừng bỏ qua những lễ hội đặc sắc về thanh trà, chắc chắn sẽ cho bạn những giây phút trải nghiệm tuyệt vời trên vùng đất Cố đô cổ kính, xinh đẹp.
Tên tác giả: Nguyễn Thị Bích Vân