Xứ Huế bây giờ chỉ còn duy nhất gánh hàng của mệ Trần Thị Gái giờ đây đã sang tuổi 80 vẫn còn gìn giữ và bán loại bánh xưa này. Mệ bán hàng rong nên việc du khách bắt gặp gánh hàng của mệ phụ thuộc nhiều vào cái duyên. Khoảng 7h sáng, mệ bắt đầu đi từ nhà ở làng Lang Xá Cồn dọc lên đường Hoàng Quốc Việt qua Trường Chinh rồi tới Bà Triệu. Nếu bánh hết dọc đường thì mệ về sớm, còn nếu chưa hết thì mệ sẽ nán lại cổng chùa Xuân Phú ở số 189 Bà Triệu đến giữa trưa.
Mệ Gái kể: “Hồi xưa, bánh được làm để dâng lên vua chúa và được dùng chung với nước chè xanh. Thời gian trôi qua, hết đời vua chúa món bánh dần dần bị lãng quên, không còn ai làm nữa. Ở Huế ni hiện tại chỉ có mình mệ còn lưu giữ món bánh truyền thống ni thôi”
Bánh đúc mật là món bánh ngày xưa người ta thường chỉ làm bán vào dịp đầu Xuân. Bởi bánh đúc mật được làm từ bột gạo và một loại lá, gọi là lá bồng bồng. Lá để làm bánh chỉ là lá non, để cho bánh có màu xanh đẹp mắt, nên người ta thường làm bánh đúc mật ở dịp Xuân về Tết đến, khác với các loại bánh khác có thể làm quanh năm. Lá bồng bồng quết lấy nước cô đặc trộn chung với bột để làm bánh, lá có màu xanh làm bánh nhìn rất hấp dẫn, đặc biệt mùi vị rất thơm.
Để bánh đúc mật có được màu xanh mướt và thơm ngon như thế, mệ phải giã lá bồng bồng và lá dứa, vắt lấy nước pha vào bột gạo đã xay nhuyễn. Công đoạn giã lá cần rất nhiều sức. Mệ nói phải vừa giã liên tục vừa trở lá đều tay, không được nghỉ giữa chừng vì làm thế lá sẽ bị ôi, mệ vẫn giữ cách làm truyền thống giã lá bằng chày và cối, không dùng máy xay.
Loại bánh đúc xanh này chỉ tròn vị khi ăn với mật, mật mía dùng để chấm bánh cũng được nấu chín, sau đó vắt chanh vào để tạo độ ngọt thanh, rất đặc biệt. Bánh được cắt từng miếng vừa ăn rất khéo, được gói lại trong miếng lá chuối tươi và kèm thêm hộp mật vàng bên cạnh, trông vừa quê cảnh, giản dị mà thanh sạch đến vô cùng.
Để thưởng thức đúng điệu món ăn này, khi chấm mật người ta không dùng thìa hoặc đũa như khi ăn một số loại bánh khác mà dùng dao tre để quết mật lên bánh để ăn, rất kiểu cách Cố đô. Đây cũng là một trong những thức quà của tuổi thơ biết bao thế hệ người dân xứ Huế.
Tên tác giả: Đoàn Thị Thuý Nga