Cố đô Huế – cái tên gợi mở cho người nghe rất nhiều hình ảnh, là thành phố nằm ở trung tâm tỉnh Thừa Thiên Huế, địa bàn nằm trải dài theo dòng sông Hương, là cái nôi của nền văn hóa, lịch sử và ẩm thực của đất nước Việt Nam ta.
Từ những yếu tố như lịch sử khi Huế từng là kinh đô, là nơi sống của tầng lớp đế vương, nên đồ ăn, thức uống được tỉ mỉ chọn lựa địa hình tuy không màu mỡ nằm cạnh sông Hương hiền hòa, con người đến từ nhiều nơi khác nhau nên giao thoa nhiều luồng văn hóa đã ảnh hưởng đến nét đặc trưng của ẩm thực xứ Huế với các món ăn dân gian đặc trưng như cơm hến, bún bò, bánh bèo, nậm, lọc… hay những món ngự thiện dâng vua của ẩm thực cung đình Huế. Trong bài viết bên dưới đây tôi sẽ giới thiệu một món ăn độc đáo có tên Gỏi quả vả – một nét riêng biệt của văn hóa ẩm thực Cố đô. Cây vả là loại cùng họ với cây sung, loại quả đặc trưng của miền Trung đầy nắng và gió. Là loại cây dễ trồng, ít công chăm sóc, gốc lớn, tán rộng và là loại cây mọc nhiều ở thành phố Huế. Quả vả có vỏ màu xanh lông mịn, mọc thành chùm, bên trong có lớp cơm màu trắng – đó là phần được dùng để chế biến thành món vả trộn hến, vả trộn tôm xúc bánh đa,… trước đây chỉ để dâng lên cho các vị hoàng tộc trong Hoàng gia Huế thưởng thức. Đến mãi sau này, món vả trộn được xem là một trong những đặc sản khiến khách du lịch nhung nhớ đến hương vị của món nộm vả, để chế biến các món ăn từ trái vả, chúng ta chọn những trái không quá già, dầm với nước pha một ít muối, vài giọt chanh cho bớt vị chát, sau đó khứa thành từng lát mỏng theo hình tròn. Người ta thường ăn kèm nộm vả với miếng bánh tráng mè đã nướng vàng, giòn để xúc vả trộn, cho vào miệng, thực khách sẽ cảm nhận được hương vị là lạ vừa mặn, vừa ngọt, béo bùi… Vị bùi ngọt thơm của quả vả, bánh tráng, tôm, hay hến… hòa quyện với nhau tạo nên cảm giác thanh mát, lưu luyến nơi đầu lưỡi, tạo nên sức hấp dẫn riêng đối với thực khách. Từ một món ăn dân dã, trái vả đã chinh phục được sở thích của nhiều người và đã tạo được phong vị riêng cho đất Huế.
Không chỉ chế biến thành món ăn mà chúng ta còn có trà vả với nhiều công dụng tốt hỗ trợ cho sức khỏe, được ghi tên vào đặc sản ẩm thực đất Cố đô. Nếu có dịp đặt chân đến xứ Huế, ngoài tham qua các di tích lịch sử, du khách nên dành thời gian thưởng thức các món ăn đăc sản của Cố đô Huế, để thấu hiểu tình cảm của những con người xứ Huế thả hồn vào món ăn.
Tên tác giả: Nguyễn Lâm Trúc