Ngày trước nghe mạ (mẹ) nói, bánh Bó xuất phát từ dân gian rồi theo chân của các phi tần, cung nữ vào chốn cung đình. Sự ra đời của bánh Bó nghe cũng rất lạ: Ngày xưa, các nhà vườn ở Huế thường trồng nhiều loại cây ăn trái, mỗi loại một ít nhưng nhiều loại, chứ không tập trung như miền Nam. Đến mùa trái cây chín nhiều như mít, thơm, chuối… họ thường phơi khô, gói cất kỹ trên giàn bếp. Và mỗi khi vào dịp kỵ giỗ hay lễ Tết thì đem ra cắt nhỏ, nhồi chung với bột nếp, gói lại trong mo cau thành từng đòn. Khi ăn thì cắt lát nên được gọi là bánh Bó. Bánh ăn rất ngon vì có rất nhiều vị trái cây trong đó.
Chủ yếu bánh Bó được làm bột nếp. Bột được nhồi dẻo rồi cán mỏng vừa phải trên khay hoặc mâm. Hỗn hợp trái cây được sắp lệch màu để khi cắt ra, lát bánh có màu hài hòa. Bánh được lăn tròn, dùng vải mỏng bọc lại trong vòng một ngày để bột và nhân quyện lại. Hôm sau, chỉ việc dùng dao kê bánh cắt miếng dày khoảng chừng một phân, lấy giấy kính gói bốn mép lại. Cuối cùng dùng thước gỗ để tạo góc bánh cho vuông vức.
Mở một chiếc bánh Bó đưa vào miệng, nếm đủ vị dẻo, ngọt, thơm, bùi, giòn. Vị ngọt thanh lẫn vị the, chua, cay… hương thì thơm ngát các loại mứt trái cây, dùng với trà nóng trong ngày Xuân thì thật tuyệt vời, tưởng như bao vui buồn, ngọt ngào, đắng cay.. trong một năm được gom góp vào miếng bánh nhỏ xinh.
Ban đầu là thế, nhưng về sau, để tăng thêm hương vị cho món bánh, những bà nội trợ Huế đã cho thêm các loại mứt trái cây khác vào như: mứt gừng, mứt kim quýt, mứt bí đao, mứt cà rốt, mứt cà chua, mứt chanh, mứt mướp hương… có khi còn cho thêm các loại hạt như đậu phộng, mè…nữa. Và khi theo chân của các phi tần, cung nữ vào chốn cung đình thì món bánh Bó dân dã đã được nâng cao cách chế biến để phù hợp chốn cung cấm cao sang bằng cách sử dụng các nguyên liệu tốt nhất như: dùng nếp thơm ngào với đường phèn loại một, nhào chung với các loại mứt quý như hồng khô, long nhãn, mứt trái phật thủ, mứt cam sành, mứt trần bì,… Người khéo thì chọn 5 loại trái với 5 màu khác nhau tượng trưng cho Ngũ Hành: Kim, Mộc, Thuỷ, Hoả, Thổ, và hệ màu sắc 5 màu cơ bản xanh đỏ vàng đen trắng.
Vừa là bánh, vừa là mứt, nghe lạ nhưng bánh Bó đã có trong thực đơn ngày Tết của người Huế từ rất lâu.
Được biết, hiện nay ở Huế cũng có người sản xuất bánh bó để bán, nhưng không như ngày trước với nhiều loại trái cây khô, họ làm nhân bằng vài loại trái cây tươi như mít, thơm hay đơn thuần chỉ là bí đao…
Tên tác giả: Tôn Thất Thọ
