Tôi vào thành từ Cửa Hữu. Trời tháng 7 nắng gắt. Cây cao hàng dài. Lòng tôi mát dịu. Có nhiều nhà vườn ở Huế mà tôi chưa có dịp vào thăm. Nhưng trên yên xe dạo quanh phố phường, tôi cảm tưởng thành phố cũng là một khu vườn lớn. Cái mát từ sông, từ hào, từ hồ. Cái mát từ mảng xanh khắp lối. Cái mát vô phong từ khoảng trời thoáng đãng. Và cái mát thanh lương trong một phần tương chao là điểm dừng để tạm kết cho cuộc lữ giữa trưa hè.
Khi thưởng thức ẩm thực ở đất Thần Kinh, tôi nghĩ không gian, quãng đường đi cũng là yếu tố tạo nên gia vị. Vị giác của tôi không tốt lắm. Tôi không chắc nhớ được hương cay của ớt, vị nồng của sả, độ dai của nấm, giòn của rau, béo của phù chúc, chất ngọt của thơm… Trí nhớ của tôi về nước dùng đặc trưng của bún chay Huế dường như là một tổng hòa gói gọn. Gói gọn từ nhịp sống đích thực từ những vòng xe, từ bầu khí quyển của khu vườn lớn, từ cánh cổng quán màu thiên thanh và khoảng sân nhỏ mà khi ngồi đó tôi không có cảm giác bán buôn hàng quán.
Tựa như đang dựa lưng dưới hiên nhà! Tôi muốn thầm gọi tên con đường nhỏ này là Ahimsa hay là con đường thực hành giảm thiểu sự giết hại. Những địa điểm cơm chay vừa ngon, bổ và giá dễ chịu ở Huế rất nhiều. Nhưng đây là nơi đầu tiên tôi đến ở cố đô. Cách nay đã hơn 12 năm dài. Lần nào trở lại tôi cũng có ý tìm về đường xưa để thuần dưỡng ký ức.
Tương truyền món bún bò Huế đã ra đời từ thời chúa Nguyễn xấp xỉ 500 năm về trước. Nếu thực vậy thì phiên bản bún chay thoát thai từ đó chắc có lẽ cũng ở một ngưỡng mức thời gian tương đồng. Lần ăn này tôi mới thực sự để ý để chiều dài muôn trùng trăm năm vời vợi. Cách nấu nguyên thủy đã trải qua bao lần cải biến đến hôm nay? Ngay thời này, lẫn trong nước dùng còn có bao nhiêu cách pha trộn mà tôi chưa biết? Nào là bí đỏ, bắp cải xanh. Nào đậu cove, củ cải, sắn, ngô. Rồi ăn kèm với bánh tráng mè nướng bóp nhuyễn…
Nâng thức dâng – vòng tròn nhỏ – trên tay, làn hơi nhè nhẹ, hương sa tế thoảng bay, tôi nghĩ đến 3 vòng thành, nghĩ đến 11 cánh cổng đường bộ và 2 cổng đường thủy ra vào Đại Nội. Vòng tròn lớn của lịch sử, văn hóa, nếp sống tinh thần, ôi chao, biết bao nhiêu là tri thức đang chờ đợi kẻ lữ hành thấu hiểu. Đường đi học hãy còn dài xa! Tôi hôm nay hân hoan xin nhẹ bàn tay để hoàn tất một phần thiên lý.
Tên tác giả: Đặng Ngọc Hiến Chương